In onze vorige column was het onderwerp het eindstation van een langdurige stresssituatie waarin je als mens soms terecht kunt komen. Dit heet ook wel de uitputtingsfase of in de volksmond in verschillende gradaties bekend als overspannenheid, burnout of opgebrand…. Bedenk daarbij ook  dat sommige soorten van een depressie  zelfs het gevolg kunnen zijn van een lange periode van stress. Maar hoe herken je nu of je in de door stress gedreven trein zit met een mogelijke stop op een van de genoemde eindstations? 

Elke stressreactie begint in je hoofd en in je lijf. De essentie van de stressreactie is om extra energie vrij te maken en een zekere scherpte op te leveren ten einde de lastige situatie waarin je zit aan te kunnen. Dat zijn dus eigenlijk logische en gewenste reacties. Er komt iets nieuws, moeilijks of uitdagends op je pad en daarop moet geanticipeerd worden om te komen tot een goede oplossing. Als eerste gaat je lichaam reageren. Je hartslag wordt wat hoger, de spierspanning neemt toe, van met name nek, schouders en onderrug. Je ademhaling verplaatst zich wat meer naar hoog en de borst. En je hartfrequentie neemt in hoogte toe. Daar is op zich niks mis mee. Wanneer dit over een langere periode blijft bestaan kan het ontaarden in hyperventilatie, hartkloppingen en hoofd -, nek – en rugpijn. Dit kun je dus goed zelf herkennen en vooral ook tackelen en resetten. Stap een paar keer per dag uit de stresstrein en ga kort zitten of zelfs even liggen en maak een soort van lichaamsscan. Sluit je ogen, breng je ademhaling naar je buik en adem iets langer uit dan dat je inademt. Je kunt dit zelf tellen in rustige seconden; 1-2-3-4 in en 1,2,3,4,5,6 weer uit. Merk eens op hoe rustig je wordt als je dit regelmatig doet. Dan ga je bij jezelf eens voelen waar en hoeveel spanning je ervaart in je lijf.

Als je teveel spanning ‘scant’ in je lijf en je wordt jezelf dit bewust dan kun je door juist kortdurend zelf de spanning extra te verhogen en daarna bewust los te laten, de spierspanning verminderen. Hoe doe je dit? Stel je merkt dat er teveel spanning in je nek en schouders zit. Dan trek je kortdurend extra je schouders op, houdt ze vast voor een seconde of 6,7,8  en laat ze dan in 1 keer weer los voor een seconde of 20 terwijl je rustig ademt vanuit je buik. Onderzoek laat zien dat wanneer mensen dit een keer of drie achter elkaar doen de spanning in een spiergroep aantoonbaar lager wordt. En de mooie bijvangst is dat na een aantal malen dit te hebben toegepast mensen ook steeds sneller en beter herkennen wanneer de spierspanning in andere situaties toeneemt. Bijvoorbeeld achter het beeldscherm van de computer, in de rij van de supermarkt, of aan het stuur van de auto in de file. Je merkt de oplopende spanning beter op en laat het zelf sneller weer los. Dit zijn de lichamelijk reacties. 

Maar op je lijf staat je hoofd. En daar gebeurt ook het een en ander tijdens de stressreactie. Een kenmerk van beginnende functionele stress is een scherpe focus, gedrevenheid en doelgerichtheid. Maar als het te lang gaat duren ontaardt dit in chaos, verwardheid en onvermogen om jezelf te kunnen focussen.  Merk je op dat je chaotisch en ongestructureerd aan het werk of dolen bent? Dan op naar de ademhalingsoefeningen en pas de lichaamscan toe. Heb je jezelf dan weer wat rustiger gemaakt stel jezelf dan de intrigerende vraag: ‘Waar ben ik nou eigenlijk helemaal mee bezig?’ En maak keuzes wat nu echt belangrijker voor je is in plaats van jezelf over kop lopen. 

Maar gelukkig kun je ook goed herstellen in je slaap toch? Je slaappatroon wordt geregeld in je hoofd. Wanneer een stressperiode te lang duurt gaan hier ook scheurtjes optreden.  Je wordt wat vroeger wakker dan normaal om dat je biologische klok door een verhoging van het hormoon cortisol naar voren opschuift. Je wordt dan ongeveer twee uur voor je wekker wakker en meestal behoorlijk fit . Maar gaat dit langer duren dan ontstaat ook hier een omslagpunt. Je slaapt lastiger in, piekert meer, slaapt rommelig, droomt misschien meer dan anders en wordt verre van fit en uitgerust wakker. Je neigt naar slaap inhalen, bijvoorbeeld tijdens een autorit of beeldschermwerk. Als je kort in slaap valt achter je pc dan is dit niet zo erg maar wegdutten achter het stuur van je auto is een heel ander verhaal, levensgevaarlijk voor jezelf en anderen. Hoe herstel je dit? Pak in de middag die powernap op een verantwoorde en veilige plek. Je baas zal er blij mee zijn als het een goede baas is. Na een powernap van 15 minuten presteren mensen aantoonbaar beter voor de 2,3 werkuren die daarop volgen.  In onze volgende aflevering volgen nog meer tips om stress te herkennen en onder gezonde controle te krijgen. Voor nu, adem in en adem langer uit, laat je schouders maar los en slaap met een glimlach. Dan kan het vuurtje weer rustig uitdoven.  

Door Corien Lodder, Vitality & Workability

Gevoed met kennis en geslaagd als lifestylecoach. Coriene is specialist in vitaliteit. Met meer dan 15 jaar ervaring als diëtist, orthomoleculair voedingsdeskundige en met kennis van hormonen en klinische psycho-neuro-immunologie werkt Coriene praktisch en succesvol aan leefstijlverandering.